Bệnh tay chân miệng là gì? Cách nhận biết và khắc phục hiệu quả

Quấy khóc, sốt cao không hạ, hay giật mình là những dấu hiệu sớm cảnh báo con yêu của bạn mắc bệnh tay chân miệng. Dù là căn bệnh lành tính nhưng mà nếu không được phát hiện và chữa trị kịp thời có thể dẫn đến nhiều biến chứng nguy hiểm như suy hô hấp, viêm cơ tim, viêm não, viêm phổi,… Nặng hơn là đe dọa tính mạng của trẻ. Vậy cụ thể bệnh tay chân miệng là gì? Cách nhận biết và khắc phục hiệu quả ra sao? Cùng với Nha Khoa Kim đi tìm hiểu chi tiết qua nội dung chia sẻ phía dưới đây nhé!

Bệnh tay chân miệng là gì?

Bệnh tay chân miệng (HFMD) là bệnh truyền nhiễm cấp tính do virus đường ruột gây ra với các biểu hiện đặc trưng là đau họng, sốt kèm theo mụn nước xuất hiện nhiều ở lòng bàn tay, bàn chân và miệng. Tay chân miệng là bệnh thường gặp ở trẻ nhỏ dưới 10 tuổi, phổ biến nhất là trẻ dưới 5 tuổi.

Theo như các chuyên gia cho biết, hầu hết các bệnh đều xảy ra theo diễn biến nhẹ. Tuy nhiên trong một vài trường hợp, bệnh sẽ diễn biến nhanh, nặng và gây ra biến chứng nguy hiểm, nhiều khi chỉ khoảng nửa ngày là đã chuyển độ. Nhiều ca nặng, trẻ có thể chuyển độ nhanh đột ngột, bỏ qua độ 2 sang độ 3 dẫn đến suy hô hấp. Do vậy các bậc phụ huynh cần đặc biệt chú ý chủ động phòng bệnh cho trẻ.

Bệnh tay chân miệng là căn bệnh truyền nhiễm cấp tính do virus gây nên

Nguyên nhân bị tay chân miệng là gì?

Nhóm virus đường ruột, cụ thể là virus Coxsackievirus A16 và Enterovirus 71 chính là thủ phạm gây nên bệnh tay chân miệng. Trong đó thường gặp nhất là virus Coxsackievirus A16 ít biến chứng, thường tự khỏi. Còn Enterovirus 71 sẽ gây bệnh nặng hơn, biến chứng nguy hiểm có thể dẫn đến tử vong.

Các loại virus đường ruột khác thường sẽ gây bệnh nhẹ sống trong đường tiêu hóa, lây từ người này sang người khác thông qua việc tiếp xúc với dịch tiết mũi họng, chất dịch từ bọng nước hay phân người bệnh. 

Virus tay chân miệng có hình cầu với đường kính 27 – 30mm. Khi xâm nhập vào trong cơ thể, chúng sẽ trú ngụ tại niêm mạc má, niêm mạc ruột. Tiếp đến là di chuyển qua hạch bạch huyết xung quanh rồi xâm nhập vào máu làm nhiễm trùng máu. Điểm dừng cuối là niêm mạc miệng và da.

Đối tượng trẻ dưới 5 tuổi sẽ có nguy cơ dễ mắc nhất vì khi đó hệ miễn dịch chưa được hoàn thiện. Với trẻ lớn hơn và người lớn cũng có thể bị nhưng mà với tỷ lệ thấp hơn.

Virus Coxsackievirus A16 và Enterovirus 71 là nguyên nhân chính gây ra bệnh tay chân miệng

Dấu hiệu, triệu chứng bệnh tay chân miệng

Bệnh tay chân miệng có thẻ lây lan nhanh chóng thông qua nước bọt, phỏng nước cũng như phân của trẻ nhiễm bệnh nên việc nhận diện triệu chứng là điều vô cùng quan trọng nên làm.

Dấu hiệu tay chân miệng theo giai đoạn

Xét về lâm sàng thì dấu hiệu đặc trưng của bệnh sẽ được nhận biết bởi 4 giai đoạn là:

1. Giai đoạn ủ bệnh: Trong khoảng 3 – 7 ngày, trẻ không có dấu hiệu cụ thể
2. Giai đoạn khởi phát: Từ 1 – 2 ngày với triệu chứng như mệt mỏi, sốt nhẹ, biếng ăn, đau họng, tiêu chảy một vài lần trong ngày.
3. Giai đoạn toàn phát: Kéo dài từ 3 – 10 ngày với các triệu chứng như:
   • Loét miệng: Vết loét đỏ, phỏng nước đường kính 2 – 3mm tại niêm mạc miệng, lưỡi, lợi làm trẻ đau miệng, bỏ bú, bỏ ăn,…
   • Phát ban phỏng nước: Đặc điểm này biểu hiện rõ nhất là ở trẻ nhỏ và trẻ sơ sinh. Ban đầu chỉ có được kính vài mm nổi trên da tại lòng bàn tay, bàn chân, mông, miệng và thành bóng nước. Nếu vỡ ra sẽ khiến trẻ cực đau đớn, dễ để lại thâm sẹo,
   • Trẻ có thể sốt nhẹ hoặc nôn. Nếu như sốt cao, nôn nhiều rất dễ gây ra biến chứng nguy hiểm về thần kinh, tim mạch, hô hấp.
4. Giai đoạn lui bệnh: Từ 3 – 5 ngày sau trẻ hồi phục hoàn toàn nếu như không xuất hiện biến chứng

Dấu hiệu nhận biết căn bệnh tay chân miệng

Triệu chứng tay chân miệng khác

Bên cạnh các dấu hiệu trên thì tay chân miệng khi xuất hiện có thể đi kèm với các triệu chứng sau: 

• Bên cạnh các nốt phát ban thì trẻ có thể gặp những triệu chứng khác như ăn kém, bỏ ăn, chảy nước dãi nhiều, quấy khóc, sốt cao li bì,… 
• Một vài trường hợp bị biến chứng về thần kinh thường giật mình, co giật, chới với khi ngủ và thậm chí là hôn mê,…
• Một vài trường hợp khác thì xuất hiện biến chứng liên quan đến phổi như tím tái, suy hô hấp,…

Nói chung khi xuất hiện một số dấu hiệu ở trên thì bạn cần đưa trẻ đến các cơ sở y tế để được tư vấn hướng xử lý phù hợp.

Bệnh tay chân miệng có lây không?

Tay chân miệng là bệnh truyền nhiễm lây từ người sang người chủ yếu qua đường hô hấp và đường tiêu hóa từ tuyến nước bọt hoặc phân của trẻ bị nhiễm bệnh. Bệnh có nguy cơ lây nhiễm rất cao và dễ phát triển thành dịch, đặc biệt tại các khu tập trung như trường mẫu giáo, nhà trẻ, … 

Theo ghi nhận, dịch tay chân miệng thường bùng phát và phát triển mạnh vào khoảng thời gian từ tháng 3 đến tháng 5 và từ tháng 9 đến tháng 12 hàng năm. Tuy bệnh không trực tiếp gây nhiều nguy hiểm tính mạng nhưng nếu không được phát hiện và điều trị sớm có thể là nguyên nhân dẫn đến các biến chứng nguy hiểm khác. 

Bệnh tay chân miệng lây qua đường hô hấp và đường tiêu hóa

Trẻ bị tay chân miệng bao lâu thì khỏi?

Trẻ bị tay chân miệng nếu không xuất hiện các biến chứng nguy hiểm thì bệnh sẽ tự khỏi sau 7-10 ngày. Vì bệnh chưa có thuốc đặc trị, nên hầu hết các trường hợp nhiễm bệnh nhẹ ở giai đoạn 1 sẽ được chăm sóc và điều trị tại nhà. Cha mẹ cần chú ý chăm sóc và giảm sốt cho trẻ đúng cách theo khuyến cáo từ bác sĩ, bổ sung đầy đủ nước và dinh dưỡng cho bé. 

Trong trường hợp, trẻ có các triệu chứng bất thường như khó thở, đau ngực hoặc sốt cao kéo dài cần đưa ngay đến cơ sở y tế gần nhất để được chăm sóc và điều trị kịp thời.

Thông thường trẻ bị tay chân miệng sẽ tự khỏi sau 7 đến 10 ngày nếu được chăm sóc đúng cách

Biến chứng của bệnh tay chân miệng

Tùy theo từng giai đoạn mà bệnh sẽ có các biến chứng khác nhau, cụ thể: 

• Ở giai đoạn đầu từ 2-5 ngày, các biến chứng tay chân miệng thường gặp sẽ bao gồm: biến chứng về hô hấp, thần kinh, tim mạch,… 
• Ở giai đoạn nặng hơn, bệnh tay chân miệng có thể dẫn đến các biến chứng nguy hiểm như: viêm màng não, phù phổi cấp, viêm cơ tim,… nếu không được phát hiện và điều trị sớm bệnh có thể dẫn đến nguy cơ tử vong cao. 
• Ở các trường hợp nhiễm bệnh thông thường, không xuất hiện các biến chứng thì bệnh sẽ tự khỏi và hồi phục sau 7 đến 10 ngày bệnh. 

Tay chân miệng nếu phát hiện và điều trị không kịp thời có thể dẫn đến viêm màng não, suy tim và suy hô hấp

Hình ảnh bệnh tay chân miệng ở trẻ

Một vài hình ảnh tay chân miệng phổ biến và thường xuất hiện ở trẻ nhỏ: 

Hình ảnh nốt mụn tay chân miệng ở trẻ

Trẻ bị tay chân miệng xuất hiện nhiều mụn nước trên cơ thể

Hình ảnh mụn tay chân miệng xuất hiện nhiều ở giai đoạn toàn phát

Hình ảnh trẻ bị tay chân miệng kèm theo sốt cao

Mụn tay chân miệng xuất hiện nhiều ở lòng bàn tay

Hình ảnh mụn nước đỏ xuất hiện nhiều ở vùng xung quanh miệng

Hình ảnh bệnh tay chân miệng ở giai đoạn phát triển nặng

Phương pháp điều trị bệnh tay chân miệng

Bệnh tay chân miệng sẽ không có thuốc chữa trị đặc hiệu. Mục tiêu là điều trị biến chứng cùng các biện pháp tích cực để duy trì chức năng sống với trường hợp nặng, Nhất là khi suy tuần hoàn, suy hô hấp. Còn đa số các ca mắc tay chân miệng thông thường sẽ có khả năng hồi phục trong 7 – 10 ngày.

Thuốc bôi gây tê tại chỗ sẽ làm giảm đau khi bị loét trong miệng. Các loại thuốc giảm đau thường được dùng giúp giảm bớt cảm giác khó chịu như Ibuprofen hay Paracetamol. Tuy nhiên cần lưu ý không dùng Aspirin để giảm đau cho trẻ dưới 18 tuổi vì có thể gây nên hội chứng Reye – căn bệnh hiếm gặp nhưng lại có thể khiến trẻ tử vong.

Thêm một vấn đề đáng chú ý khác là nhiều người hay dùng kháng sinh để chữa trị tay chân miệng. Nhưng mà bạn cần biết nguyên nhân hình thành bệnh là do virus còn kháng sinh chỉ có tác dụng tiêu diệt vi khuẩn mà thôi. Nên đây chính là sai lầm thường gặp của nhiều bậc phụ huynh. Nguyên tắc là không dùng kháng sinh khi mà không có bội nhiễm. 

Một số phương pháp chữa trị bệnh tay chân miệng

Cách chữa trị đưa ra sẽ tùy theo từng mức độ mắc bệnh. Dù ở bất kỳ cấp độ nào thì người bệnh cũng cần nghỉ ngơi hợp lý và đồng thời theo dõi tình trạng sức khỏe thường xuyên. Bên cạnh đó khi chữa trị cho người bệnh từ cấp độ 2 – 4 thì bác sĩ còn áp dụng thêm phương pháp chữa trị chống co giật, phù não, điều trị sốc và suy hô hấp.

Biện pháp phòng tránh bệnh tay chân miệng

Tay chân miệng là bệnh truyền nhiễm xuất hiên quanh năm và chưa có thuốc đặc trị, do đó cha mẹ cần lưu ý những điều sau để đảm bảo phòng ngừa bệnh cho trẻ:

• Vệ sinh tay, chân bằng xà phòng: cha mẹ cần xây dựng cho trẻ thói quen vệ sinh tay và chân bằng xà phòng sau khi chơi ở ngoài về, trước khi ăn, sau khi đi vệ sinh và hắc hơi. 
• Vệ sinh đồ chơi, đồ dùng: là nguyên nhân phổ biến lây nhiễm bệnh tại các khu tập trung như trường học và nhà trẻ. Do đó, cần chú ý vệ sinh đồ chơi và đồ dùng sạch bằng các dung dịch vệ sinh chuyên dụng. Đối với các vật dụng không rửa bằng nước được thì có thể thay thế bằng cồn hoặc các dung dịch vệ sinh chuyên dụng để làm sạch. 
• Chế độ dinh dưỡng tốt: xây dựng chế độ ăn uống giàu dinh dưỡng, ăn chính uống sôi nhằm tăng cường sức đề kháng cho trẻ. Hạn chế các biến chứng trong giai đoạn nhiễm bệnh và rút ngắn được thời gian hồi phục. 
• Không cho trẻ tiếp xúc với người bệnh: tây chân miệng là bệnh truyền nhiễm có thể lây qua bằng đường hô hấp, do đó cha mẹ cần hạn chế và không cho trẻ tiếp xúc với người nhiễm hoặc nghi nhiễm bệnh. 
• Nên đến cơ sở y tế khi nghi mắc bệnh: tay chân miệng không phải bệnh lý nguy hiểm nếu được phát hiện và điều trị từ sớm. Do đó, nếu nhận thấy trẻ có các dấu hiệu của bệnh, cha mẹ nên đưa trẻ đến các cơ sở y tế để được chuẩn đoán và điều trị đúng.

Đảm bảo tốt vệ sinh và tránh tiếp xúc với người nhiễm bệnh

Cách chăm sóc trẻ bị tay chân miệng đúng cách

Bệnh tay chân miệng ở giai đoạn đầu nếu không xuất hiện các biến chứng nguy hiểm thì có thể tự khỏi sau 7 đến 10 ngày nếu được chăm sóc và điều trị đúng cách.

• Cung cấp đầy đủ nước cho trẻ: Tình trạng sốt, nôn ói và tiêu chảy thường xuyên sẽ làm trẻ mất nhiều nước, do đó cha mẹ cần chú ý bổ sung đẩy đủ nước cho trẻ. Mụn nước và các vết loét trong khoang miệng có thể làm trẻ lười uống nước, dẫn đến cơ thể mất nước nếu không được bổ sung kịp thời. 
• Súc miệng bằng nước muối thường xuyên giúp giảm tình trạng viêm và nhiễm trùng cho các vết loét và mụn nước gây ra. 
• Có thể sử dụng nước muối sinh lý, dung dịch chuyên dụng hoặc nước các loại lá có tính kháng viêm, sát khuẩn cao tắm cho trẻ. 
• Vệ sinh đồ chơi và quần áo trẻ bằng nước sôi và dung dịch chuyên dụng mỗi ngày. 
• Bổ sung đầy đủ dinh dưỡng, đặc biệt là các loại thực phẩm có tính mát giúp trẻ hạ sốt hiệu quả hơn. 
• Chỉ sử dụng thuốc hạ sốt theo chỉ định từ bác sĩ sau khi đã được chuẩn đoán và thăm khám. Tuyệt đối không tự ý mua và sử dụng thuốc khi chưa được chuẩn đoán chính xác.

▷ Xem thêm: Hướng dẫn cách pha nước muối súc miệng ngay tại nhà chuẩn nha khoa

Vệ sinh miệng và cơ thể đúng cách, đồng thời bổ sung đầy đủ nước cho trẻ trong giai đoạn phát bệnh

Tay chân miệng là bệnh truyền nhiễm có khả năng lây lan nhanh chóng, tử vong cao. Vì hiện nay chưa có vắc xin phòng bệnh nên phụ huynh phải theo dõi chặt chẽ tình trạng sức khỏe cho trẻ và cả gia đình để có nguyên tắc phòng ngừa phù hợp. Mong rằng qua bài viết này bạn đọc đã hiểu rõ bệnh tay chân miệng là gì? Mọi ý kiến thắc mắc hay cần tư vấn hỗ trợ thì hãy liên hệ với Nha Khoa Kim qua số hotline nhé!